به گزارش روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی، نمدمالی از جمله مشاغل سنتی خراسان شمالی است که بیشتر در بین قوم ترکمن و منطقه راز و جرگلان رواج دارد و از جمله صنایع‌دستی است که فنون تولید آن به عنوان میراث ناملموس به نام استان به ثبت ملی رسیده است.
صنایع‌دستی به‌عنوان یک نماد فرهنگی در جوامع مختلف همواره از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در خراسان شمالی با توجه به وجود قومیت‌های مختلف همراه با فرهنگ‌های متنوع فضای مناسب برای تولیدات صنایع دستی فراهم آمده و این اتفاق موجب شده است تا بسیاری از نقوش و هنرهای آن‌ها از قومی به قوم دیگر راه پیدا کند، به‌گونه ای که مجموعه هنرهای سنتی و صنایع‌دستی استان را می‌توان چشم‌اندازی بدیع از تکامل اندیشه‌ها دانست.
هنر نمدمالی یکی از صدها نمونه صنایع‌دستی استان خراسان شمالی است که در ادامه به شرح مختصری از این میراث ناملموس مردمان استان اشاره می‌شود.
کهن‌ترین شیوه و روش فراهم‌سازی زیرانداز که تاکنون شناخته‌شده نمدمالی است. نَمَد نوعی بافته سنتی زیراندازی است که با پشم تولید می‌شود و ساده‌ترین نوع کف پوش است که ساخت آن به دستگاه خاصی نیاز ندارد. فرق نمد با سایر بافته‌های زیرانداز در این است که برای تهیه نمد از فشار، رطوبت و حرارت در به‌وجود آوردن آن بهره گرفته می‌شود.
مواد اولیه نمدمالی پشم حیوانات اهلی چهار پا از جمله گوسفند و شتر است که از تراکم توده‌های پشم و کرک در شرایط متناسب و با ایجاد فاصله و ورز دادن پشم ساخته می‌شود، به این صورت که پشم بعد از تمیز شدن، رنگرزی و حلاجی می‌شود، سپس بر اساس اندازه و طرح ذهنی هنرمند پشم‌های رنگین در زمینه کار، چیده شده و نمدمال با کمک دست و پا آن را روی زمین می‌غلتاند و در ضمنِ این کار، کف صابون و آب به آن می‌افزاید به این ترتیب بر اثر درگیری و تراکم پشم با توجه به دو خاصیت جعدیابی و پوسته‌ای شدن، نمد تولید می‌شود.
زمینه نمد خود رنگ بوده و معمولا به رنگهای کرم و قهوه‌ای تولید می‌شود و در نگاره‌های جای‌گرفته در آن معمولا از رنگ قرمز استفاده می‌شود.
از نقوش متداول مورد استفاده در نمد می‌توان به تصاویر و موتیف‌های هندسی و همچنین حرکات مارپیچ و حلزونی اشاره کرد.
نمد از صنایع‌دستی با ارزش و کهن قوم ترکمن و منطقه راز و جرگلان محسوب می‌شود، البته این مصنوع در منطقه شیروان، بجنورد و جاجرم نیز به چشم می‌خورد.
تنها ماده اولیه مصرفی در نمد، الیاف پشم است روش تولید نمد شامل پشم‌چینی، شستشو، خشک‌کردن، حلاجی، رنگرزی الیاف، آماده‌کردن فتیله رنگی پشمی برای طراحی ازجمله مراحل کار نمدمالی است. براساس اندازه، طرح و نقوش در نمدمالی در میان اقوام ترکمن بر مبنای طرح ذهنی هنرمند انجام می‌شود. بیشترین تولید نمد در این منطقه از نوع فرش، زیرانداز و پادری است.
مراحل تولید نمد
استادکار قالب حصیری را بر روی زمین می‌گستراند و نقش را به‌وسیله پشم‌های رنگی روی قالب به طریق دلخواه نقش‌چینی کرده و در این حالت نقش آماده می‌شود.
سپس پشم‌های رنگی (رنگهای مورد استفاده در نمدها قرمز، سرمه ای، مشکی و سفید و به ندرت سبز، و رنگهای متن نیز سفید، سفید بور، مشکی، کبود، جوزی و مشکی تیره است.) تنیده‌نشده را روی آن می‌ریزند سپس توده‌ای از پشم حلاجی شده را به دست چپ می‌گیرند و دست پنجه را به دست راست و با کمک شاخه‌های پنجه از پشم برمی‌دارند و آرام آرام روی گونی می‌گسترانند و به ضخامتی که مورد نظرش است پشم می‌گذارد.
سپس مقداری آب و صابون را با دست و یا آب‌پاش کوچک و یا جارو، روی پشم‌های گسترده‌شده می‌پاشند و آن را نم‌دار می‌کنند. قالب را لوله می‌کنند به‌طوری که یک لایه قالب با حصیر حایل است و نمی‌گذارد پشم‌ها به‌هم بچسبد. قالب را با طناب می‌پیچند و نمد مالان با کمک دست و پا روی آن می‌کوبند و آن را می‌غلتانند تا پشم‌ها درهم تنیده و نمد شکل می‌گیرد که آن را خودشان نمد خام می‌نامند، در این موقع طناب دور قالب را باز کرده و پشم‌های دور نمد را با حوصله تا می‌کنند و روی نمد می‌خوابانند که لبه آن گرد می‌شود. یک بار دیگر آب صابون می‌پاشند و آن را لوله می‌کنند و با کمک آرنج‌ها نمد را می‌مالند. هر چند دقیقه‌ای که آن را می‌مالند نمد را باز می‌کنند. سپس در آفتاب پهن می‌کنند تا خشک شود و با قیچی لبه حاشیه را برش می‌زنند. اکنون نمد آماده است.
ساختن یک قطعه نمد معمولا یک‌روزه انجام می‌شود و نمدمالان اغلب به‌صورت دونفری کار می‌کنند. صبح تا ظهر به حلاجی پشم‌ها می‌گذرد و بعدازظهر کار اصلی شروع می‌شود. برای تهیه نمدی به ابعاد 2×2 متر حدوداً 12 کیلوگرم پشم خالص لازم است.
هنگام نقش‌اندازی در نمد از تصاویر و نقوش هندسی و همچنین حركات اسپیرال یا حلزونی استفاده می‌شود.
نمد از حیث مشخصات فنی و طرح و نقش بسیار جالب و در خور ستایش است. تولید فرش‌های نمدین، به مراتب ساده‌تر از تهیه سایر فرش‌ها نظیر قالی و گلیم است. این بافته سنتی، رطوبت را از خود عبور نمی دهد، عایق گرما و سرما بوده و از استحکام قابل‌توجهی برخوردار و عمر آن زیاد است.