فَرَت بافی یکی از صنایع دستی سنتی استان خراسان شمالی، بخشی از فرهنگ، هنر و تجلی ذوق مردمان این دیار است که قدمتی چندصد ساله دارد و بافندگان، این شیوه بافت را بیشتر به صورت سینه به سینه به دیگران انتقال دادند و به عنوان میراثی ناملموس به ثبت ملی نیز رسیده است.
به گزارش روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی؛ فَرَت بافی نوعی نساجی سنتی به منظور بافت پارچه های محلی زیبا و رنگارنگ است که برای حوله، شال، روسری، بقچه، چادر شب، پیژامه، زیر پیراهنی، چادر و… استفاده می شود.
بیشتر صنعتگران این حرفه، زنانی هستند که هنر فَرَت بافی را از مادران خود آموخته اند؛ هنری که بیش از ۱۵۰ سال قدمت دارد و همچنان جای خود را در بین انواع پارچه های سنتی و صنعتی حفظ کرده است و حتی می تواند با بسیاری از آن ها رقابت کند.
زنان روئینی در شهرستان اسفراین، فَرَت را درکارگاه های خانگی تولید می کنند و معمولأ این هنر در یک خانواده از مادر به دختر ارث می رسد و دختران در کنار مادران پارچه بافی می کنند. عرض این دست‌بافته ۵۰ الی ۷۰ سانتی‌متر است و طول آن تا ۷۰ متر نیز می رسد.
این هنر، دست بافته دستگاهی بوده و الیاف به کار رفته در پارچه ها معمولاً از ابریشم های الوان و در رنگهای زنده و شاد است که البته در حال حاضر، نخ های پشمی و پنبه ای نیز جهت بافت مورد استفاده قرار می گیرد، دارای نقوش هندسی و بیشتر به صورت چهارخانه و اکثراً به رنگ زمینه قرمز بافته می شود.
نقوش، انعکاسی از زندگی بی پیرایه هنرمند روستایی است که با الهام گرفتن از طبیعت و فضای پیرامون خود، بسیار ساده و به دور از پیچیدگی بر روی پارچه نقش می بندد وگل و گیاه و پرنده در آن به وفور به چشم می خورد. گل نماد معنویت و لطافت، پروانه نشانه پیوند زمین با آسمان و احترام به طبیعت و درک جهان پیرامون است.
در حال حاضر حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰ نفر به روش سنتی کار می کنند و بقیه با دستگاه استقلال (نیمه اتوماتیک) و بیشتر مردان با دستگاه ماشینی کار می کنند؛ دستگاه سنتی رایج ترین دستگاه که در بیشتر کارگاههای خانگی مرسوم است و از اجزای ورد، شانه، پاشور، ماکو، ماسوره تشکیل شده در حالی که دستگاه استقلال همانند دستگاه سنتی است و کلیه مراحل بافت به روش سنتی بوده، فقط در دستگاه استقلال بعضی از اجزا مثل شانه از جنس فلز است که هنرمند در دستگاه استقلال می تواند پارچه را با ابعاد بزرگتر و متراژ بیشتر تولید کند.
فرت بافی در دهکده نساجی سنتی کشور
علی عابدی، معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی در این باره گفت: «روستای رویین اسفراین به دلیل وجود صنعتگرانی که از روزگاران گذشته در کار تولید پارچه های سنتی از جمله چادر شب فعالیت می کردند، سال ۹۰ به عنوان نخستین دهکده نساجی سنتی کشور نام گرفت.»
عابدی افزود: «این روستا با دارا بودن بیشترین بافنده و بالاترین میزان تولیدات منسوجات سنتی، سالانه ۱۵۰ هزار مترمربع حوله، دستمال و… تولید می کند.»
او عنوان کرد: «این دست بافته ها به دلیل مواد اولیه و ابزار کار مختصر و ارزش افزوده بالا، توجیه اقتصادی خوبی برای بافندگانی دارد که اغلب به صورت خانوادگی به این کار مشغول هستند.»
او تصریح کرد: «تشکیل کلاسهای آموزشی و انتقال روش های تولید جوراب بافی از اهداف در حال انجام این اداره کل است که خود بسترهای مناسبی را برای اشتغال جوانان فراهم می کند و این میراث ناملموس را زنده نگاه می دارد.»
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی با اشاره به شناسایی صنعتگران فعال در این رشته و برخوردار نمودن آنان از حمایت ها و تسهیلات بانکی، گفت: «کاربردی کردن این تولیدات، نقش مهمی در وارد کردن آن‌‌ها به سبد مصرفی خانواده و همچنین رونق اقتصادی خواهد داشت.»
عابدی بر تبلیغات کافی در جهت شناساندن هر چه بیشتر اهمیت صنایع دستی و محصولات چادرشب برای تشویق پیشه وران در بالا بردن کیفیت و کمیت و به روز رسانی این محصول تاکید کرد و حضور در نمایشگاه های صنایع دستی را در این زمینه تاثیرگذار دانست.
او اظهار کرد: «همچنین تشکیل کارگروهی متشکل از فعالان بخش پوشاک و رودوزی‌های سنتی به منظور تلفیق نقوش و نگاره‌های البسه محلی سنتی در پوشاک مورد استفاده امروزی نظیر مانتو، شال، روسری و… از دیگر اقدامات در این زمینه محسوب می‌شود.»
قداست فَرَت بافی در بین اهالی خراسان شمالی
علی حسین پناه، کارشناس مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی نیز در این باره گفت: «فَرَت بافی دارای مصارف کاملا کاربردی است و در بین اهالی استان قداست ویژه ای داشته و در حال حاضر نیز به عنوان تزئین استفاده می شود.»
حسین پناه افزود:«این هنر در زمان های بیکاری به ویژه فصول سرد که کشاورزان از اوقات فراغت بیشتری برخوردارند بیشتر رونق دارد.»
او با بیان اینکه فَرَت بافی منطبق با فرهنگ منطقه ای بوده و در زندگی گذشته تعریف شده بود، عنوان کرد: «در تمام مراحل ساخت این بافتنی از مواد طبیعی استفاده می شود و به طور کاملا طبیعی است.»
کارشناس مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی تصریح کرد: «از مزایای مهم تهیه این بافتنی می توان به وفور مواد اولیه در استان و در دسترس بودن آن اشاره کرد.»