جوابیه روابط‌عمومی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان شمالی در خصوص تپه نادری

در پاسخ به مطلب منتشر شده در فضای مجازی و بیان صحبت‌های فرماندار شیروان در مورد تپه تاریخی نادری با این شرح که دانش‌آموزان بجای دیدن تاریخ و تمدن وضعیت اعتیاد را در این منطقه می‌بینند، ضمن تقدیر از توجه و حساسیت نسبت به مسائل تاریخی و گردشگری شهرستان و همچنین پاسخ غیررسمی مدیر میراث‌فرهنگی و گردشگری شهرستان شیروان، مواردی جهت اطلاع و تنویر افکار عمومی ارسال می‌گردد.

همان‌گونه که مستحضرید تپه نادری شیروان از مهم‌ترین استقرارگاه‌های باستانی در حوزه آبریز اترک است و در این منطقه از میانه هزاره چهارم پیش از میلاد تا دوره اسلامی زندگی جریان داشته است. همچنین در دوره قاجار حکمرانان محلی شیروان بر فراز این تپه باستانی قلعه ساخته و اطراف آن بارویی ایجاد نمودند که منطقه مسکونی را محصور کرده بود.

بخش پیش از تاریخی این تپه که به شکل یک برجستگی با ارتفاع بیش از ۲۰ متر است، حاصل زندگی مداوم بشر در چند هزار سال است که امروز بیش از ۳ هکتار وسعت دارد. در دوره صفوی و قاجار در اطراف این تپه باستانی شهر شیروان تشکیل شد که شامل خانه‌های مسکونی مردم، دکان‌ها، مسجد و حمام و گذرها و معابر شهری بود که این بافت قدیمی تا پیش از زلزله ۱۳۰۸ تا حد زیادی سالم بود و در مجموع حدود ۲۵ هکتار وسعت داشت. پس از زلزله این بافت قدیمی تخریب شد و سپس برنامه‌های توسعه شهری باعث تخریب کامل بافت قدیمی شهر شد و در حال حاضر فقط بخش پیش از تاریخی این مکان باستانی و بخشی از برج‌وباروهای دوره صفوی و قاجار باقی‌مانده است که در مجموع حدود ۷ هکتار وسعت دارد.

تصاویری از برج و باروی دوره‌ی قاجار در اطراف تپه نادری توسط عکاس مخصوص ناصرالدین‌شاه ضبط شده و جزئیاتی از معماری قلعه و باروها در کتاب مطلع الشمس توسط اعتماد السلطنه ثبت شده است که از منابع اطلاعاتی مهم در مورد تپه نادری هستند.

این تپه توسط کارشناسان میراث‌فرهنگی شناسایی و ثبت شده و باتوجه‌به امضای تفاهم‌نامه پژوهشی - آموزشی بین پژوهشگاه سازمان میراث‌فرهنگی کشور و دانشگاه نانجینگ چین در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۷ پژوهش‌های باستان‌شناسی در تپه نادری شیروان توسط گروهی از باستان‌شناسان ایرانی، چینی و فرانسوی انجام شد که از اهداف اصلی آن می‌توان به لایه‌نگاری برای شناخت توالی باستانی و تأسیس گاه‌نگاری محلی در منطقه شمال خراسان اشاره کرد. مواد حاصل از کاوش در تپه نادری علاوه بر شناخت دوره‌های استقرار باستانی در منطقه، از طریق مطالعات میان‌رشته‌ای به بازسازی اقتصاد معیشتی ساکنین این منطقه در طول تاریخ کمک زیادی نموده که نتایج این مطالعات در قالب مقالات مختلف در نشریات داخلی و بین‌المللی منتشر شده است.

از سوی دیگر توجه به‌قرار گیری تپه نادری در بافت مسکونی شهر شیروان و برای رفع مشکلات محلی و کمک به پروژه بازآفرینی شهری با تأکید بر هویت شهری شیروان، ساماندهی و تعیین دقیق عرصه و پیشنهاد حریم تپه نادری نیز انجام شده و در حال تهیه طرح جامع برای تبدیل این مکان به یک موقعیت تاریخی - گردشگری با همکاری تمام ذی‌نفعان پروژه شامل میراث‌فرهنگی، اوقات و امور خیریه، جهاد کشاورزی و شهرداری و راه و شهرسازی هستیم.

دانشگاه نانجینگ چین، علاوه بر موارد فوق علاقمند به بررسی و شناخت روابط فرهنگی ایران و چین در بستر راه ابریشم از دوره‌های پیش از تاریخ تا دوره‌های جدیدتر نیز بوده است. انتقال بعضی گونه‌های گیاهی و جانوری از ایران به‌عنوان مهد اهلی‌سازی گونه‌ها به چین و انتقال تکنولوژی‌های فلز گری و معماری و بالعکس انتقال تکنیک تولید چینی از چین باستان به ایران از زمینه‌های علاقه طرفین بود که از خلال کاوش‌های تپه نادری مدارکی در این زمینه نیز حاصل شد

در حال حاضر، به دلیل برخی مشکلات ایجاد شده در روند صدور مجوزهای کاوش گروه‌های بین‌المللی و نیز فرایند تأمین اعتبارات پژوهشی در این بخش، کاوش‌های تیم مشترک ایران و چین به طور موقت به حالت تعلیق درآمده؛ ولی کاوش‌های باستان‌شناسان ایرانی با طرفیت دانشگاه زابل در سال‌های ۴۰۱ و ۴۰۲ انجام شده و در حال حاضر برنامه مطالعات به تهیه طرح جامع ساماندهی و بازآفرینی ارگ تاریخی نادری معطوف شده است.

 پس از تهیه طرح جامع به‌عنوان نقشه راه، تمام ذی‌نفعان از جمله میراث‌فرهنگی در برنامه‌های اجرایی خود را راستای تبدیل مجموعه ارگ نادری به یک مرکز تاریخی - فرهنگی و گردشگری معطوف خواهند کرد.

درعین‌حال، باتوجه‌به قرارگیری ارگ نادری در منطقه کم‌برخوردار شهری، بروز بعضی ناهنجاری‌های اجتماعی در اطراف اثر تاریخی شکل‌گرفته است و این موضوع باید با هم‌افزایی و همکاری دستگاه‌های مختلف از جمله فرمانداری، مدیران شهری، نیروی انتظامی، میراث‌فرهنگی و اوقات مدیریت و ساماندهی شود.

تبدیل ارگ نادری به سایت موزه و ایجاد یک مرکز فرهنگی - تاریخی و گردشگری هدف غایی است که بتوان از رهگذر آن به مخاطب تاریخ شهر و هویت شهری شیروان را در گذر زمان معرفی کرد. وجود بقعه متبرک امامزاده هادی النقی (ع) به‌عنوان یک نقطه مذهبی و پارک و فضای سبز مجاور می‌تواند بستری برای ایجاد فضاهای فرهنگی جانبی ایجاد کند که ضمن ارتقای کیفی فضای شهری و کمک به زیباسازی سیما و منظر شهر، یک نقطه کانونی و هویتی شهر محسوب خواهد شد.

 امید آنکه در جلسات شورای برنامه‌ریزی شهرستان با حضور فرماندار محترم که دغدغه ساماندهی این محوطه باستانی را دارند شاهد اختصاص اعتبارات مناسب جهت تحقق اهداف یاد شده و رفع معضلات اجتماعی پیرامون اثر با کمک هم باشیم؛ زیرا اعتبارات حوزه میراث‌فرهنگی به‌تنهایی پاسخگوی حفاظت از این آثار نمی‌باشد و حسب فرمایش جناب آقای دکتر دارابی قائم‌مقام و معاون میراث‌فرهنگی وزارت چنانچه اعتبارات سال گذشته این وزارتخانه در حوزه میراث‌فرهنگی بین آثار تاریخی موجود تقسیم گردد سهم هر اثر ۱۲ میلیون تومان خواهد شد که این امر بیانگر ضرورت توجه به اختصاص اعتبارات استانی است .

در پایان از همه مدیران استانی، شهرستانی، دستگاه‌های نظامی، انتظامی، امنیتی و ائمه محترم جمعه برای دلسوزی نسبت به میراث ارزشمند فرهنگی و مساعدت و تعاملات سازنده طی سالیان اخیر در پیشبرد و ارتقا مأموریت‌های اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کمال قدردانی و تشکر را دارد.