شهرستان فاروج
– جغرافیای سیاسی شهرستان فاروج:
شهرستان فاروج در شرق استان خراسان شمالی قرار گرفته و از شمال به شهر باجگیران، از جنوب به شهرستان اسفراین، ازغرب به شهرستان شیروان و از شرق به قوچان در استان خراسان رضوی منتهی می شود. این شهرستان با مساحت حدود ۱۷۳۶ کیلومتر مربع دارای ۲ شهر، ۲ بخش، ۵ دهستان و ۷۷ آبادی است. جمعیت شهرستان فاروج در سال ۱۳۹۰ بالغ بر ۵۲۳۶۴ نفر برآورد گردیده است.
-جغرافیای طبیعی شهرستان فاروج:
شهرستان فاروج در درۀ رود اترک بین رشته کوه های کپه داغ در شمال و آلاداغ در جنوب شکل گرفته است. آب و هوای این منطقه در تابستان ها معتدل و در زمستان ها بسیار سرد است. به دلیل وجود منابع آب کافی، از جمله رودخانه اترک، کشاورزی در منطقه رونق دارد و شهرستان فاروج به یکی از مراکز مهم تولید غلات روغنی و انواع آجیل تبدیل شده است. کوه شاه جهان با ارتفاع ۳۰۵۱ متر به عنوان بلندترین قلۀ خراسان شمالی در جنوب شهرستان فاروج قرار دارد.
-پیشینه تاریخی فاروج:
به طور کلی شرایط زیست محیطی و اقلیمی شهرستان فاروج برای ایجاد مراکز سکونتی بسیار مناسب است و از آن جا که شواهدی مبنی بر بروز تغییرات اساسی مورفولوژیکی و هیدرولوژیکی در درۀ رود اترک وجود ندارد، احتمالاً این وضعیت در دوره باستان نیز وجود داشته است. پراکندگی فراوان تپه ها، محوطه های و ابنیۀ باستانی در بخشهای مختلف این شهرستان از دورۀ پیش از تاریخ تا دورۀ اسلامی گواه این مدعا است. تپه یام به عنوان یکی از کهن ترین و گسترده ترین استقرارگاه های باستانی خراسان شمالی نشان دهندۀ شکوفایی منطقه در دوران پیش از تاریخ است. وجود مراکز سکونتی و قلعه های نظامی- تجاری دورۀ اشکانی و ساسانی در این شهرستان، از قبیل محوطۀ وسیع ویران شهر حاکی از حضور فعال اقوام اشکانی و ساسانی در پهنۀ این شهرستان است.
تپه یام
شماره ثبت در فهرست آثار ملی:۱۶۵۸۶
موقعیت:شهرستان فاروج، روستای یام
تپه یام بزرگترین محوطه شناسایی شده در دره رود اترک علیا در خراسان شمالی است که آثار چندین هزاره استقرار، از دوره پیش از تاریخ تا دوره اسلامی را در خود جای داده است.کاوش های علمی تیم باستان شناسی دانشگاه تورین ایتالیا در این تپه نشان دهنده شباهت فراوان فرهنگ های این منطقه با فرهنگ های پیشرفته دورۀ مس و سنگ و مفرغ در آسیای مرکزی است.
محوطه ویران شهر
شماره ثبت در فهرست آثار ملی:۱۶۵۸۸
موقعیت:شهرستان فاروج، ۲ کیلومتری غرب تیتکانلو
محوطه ویران شهر بقایای یک قلعه دوره ساسانی است که گرداگرد آن حصاری ستبر با برج هایی در فواصل معین وجود داشته که امروز به صورت پشته های خاک در آمده است. بقایای این قلعه خشتی حدود ۱۴ هکتار وسعت دارد و در بخش های مرکزی و گوشه شمال غربی آن تأسیسات مسکونی و نظامی وجود داشته است.
قلعه تاریخی علی آباد
شماره ثبت در فهرست آثار ملی: ۱۲۰۸۳
موقعیت: شهرستان فاروج، روستای یام
قلعه علی آباد یکی از قلاعی است که در دورۀ صفوی برای ایستادگی در برابر اقوام مهاجم ساخته شده و با توجه به نا امنی منطقه همچنان تا اواخر دوره قاجار مورد استفاده بوده است. این قلعه پلان مستطیلی دارد و با برج و بارو و خندق بزرگی مستحکم سازی شده است. این قلعه دو دروازه در وسط حصار شمالی و جنوبی، چهار برج درگوشه ها و دو برج در وسط حصار شرقی و غربی دارد.
آرامگاه بابا و بی بی
شماره ثبت در فهرست آثار ملی: ۵۹۴۵
موقعیت: شهرستان فاروج، روستای استاد
زیارتگاه بابا و بی بی از آثار تاریخی دوره تیموری در شهرستان فاروج است. این بنا متشکل از دو اتاق در ضلع شمالی و جنوبی و یک ایوان بزرگ با پوشش قوسی در ضلع شرقی است. در داخل هر اتاق قبری وجود دارد که بر روی آن یک صندوقچه چوبی منبت کاری شده با نقوش گیاهی و کتیبه هایی به خط ثلث وجود دارد. سقف اتاقی که مرقد بابا حسین در آن قرار گرفته با گنبد رُک و عرق چینی در زیر پوشش یافته و پوستۀ خارجی گنبد روکشی از جنس ورق گالوانیزه دارد.
حمام قدیمی روستای استاد
موقعیت: شهرستان فاروج، روستای استاد
نمونه ای از حمام های دورۀ قاجار- پهلوی در شهرستان فاروج است که به صورت زیرزمینی با مصالح سنگ و ساروج ساخته شده است. طرح کلی حمام از یک راهروی ورودی، یک سربینه با پلان هشت ضلعی، گرم خانه و مخازن آب تشکیل شده است. سقف حمام پوشش گنبدی دارد و در وسط گنبد ها روزنه ای جهت ورود نور به حمام تعبیه شده است.
مسجد جامع استاد
شماره ثبت در فهرست آثار ملی: ۱۸۷۳۹
موقعیت: شهرستان فاروج، روستای استاد
مسجد جامع استاد از آثار مذهبی-تاریخی شهرستان فاروج است که به دلیل انجام تعمیرات فراوان تاریخ دقیق ساخت آن معلوم نیست. این مسجد از نوع مساجد شبستانی ساده است و پلان آن متشکل از یک مستطیل است که در وسط آن ستون های چهارگوش بزرگی به قطر ۲ متر وجود دارد. این ستون ها در قسمت بالا به وسیلۀ قوس های جناقی کند که فشار حاصل از سقف را به پایه ها منتقل می کنند به هم ارتباط یافته است.