نقش و نگارهای رنگارنگی که زینت لباس‌های ترکمن می‌شود
ترکمن‌ها ظریف‌ترین هنر رودوزی را روی لباس‌های محلی انجام می‌دهند، آنان حاشیه لباس‌های خود و دختران‌شان را هنرمندانه با انواع نقش‌ها و نگارهای رنگارنگ زینت می‌دهند که این‌کار در نوع خود از جذابیت و زیبایی خاصی برخوردار است.
به گزارش روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان شمالی، رودوزیهای سنتی یکی از گسترده‌ترین شاخه‌های هنرهای سنتی است و در خراسان شمالی با توجه به تنوع قومیت‌ها از جمله کرمانج و ترکمن این هنر از جایگاه مناسبی برخوردار است.
مجموعه رودوزیهای سنتی و پرکار عبارتند از سوزن‌دوزی ترکمن، سیاه‌دوزی ترکمن، دانه‌دوزی ترکمن، کردی‌دوزی، منجوق‌دوزی، ممقان‌دوزی، سرمه‌دوزی و… که در ادامه این گزارش معرفی می‌شوند.
سوزن‌دوزی ترکمن:
ترکمن‌ها ظریف‌ترین هنر سوزن‌دوزی را روی لباس محلی به نام چلپی انجام می‌دهند که در مراسم عروسی از آن استفاده می‌شود کلاه ترکمنی که به آن در اصطلاح محلی تخیه گفته می‌شود مملو از انواع دوخت‌های سنتی است. ظرافت سوزن‌دوزی ترکمن‌ها فقط شامل این دو نوع نمی‌شود، علاوه بر این‌ها زنان ترکمن حاشیه لباس‌های خود و دختران‌شان از جمله چاوک و کولته، یقه، سر آستین، جلو سینه، قسمت پایین شلوار و دور سوراخ دکمه‌ها و خود دکمه‌ها را هنرمندانه با انواع نقش‌ها و نگارهای رنگارنگ زینت می‌دهند که این‌کار در نوع خود از جذابیت و زیبایی خاصی برخوردار است. از نقوش رایج در سوزن‌دوزی ترکمن می‌توان به گل پاییدی، قوش قانات، آراجا، دورلی نقش، تپه نقش، شکلات نقش، زلیخا نقش و… اشاره کرد.
سیاه‌دوزی ترکمن:
قبل از سیاه‌دوزی، سوزن‌دوزان محل طرح اصلی را با نخ کوک در روی پارچه کوک می‌زنند تا بتوانند طرح را به شکل کاملاً قرینه بدوزند. پس از تعیین فضای طرح، با نخ ابریشم مشکی و نوع دوخت زنجیره روی کوک، دوخت می‌زنند که به آن سیاه‌دوزی می‌گویند.
دانه‌دوزی ترکمن:
پس از دوخت زنجیره سیم‌کشی، ما بین دو سیم را دانه‌دوزی می‌کنند. برای این‌کار معمولاً از رنگ سفید و مشکی استفاده می‌شود. در این مرحله کار به نوع دوخت آلاجا معروف است که در صنعت فرش‌بافی نیز رایج است.
کردی‌دوزی:
لباس زنان کرد، دارای تزئینات زیاد بوده و در قسمت سر دست همیشه دارای نوارهای زری است. پیش سینه را اغلب با نوارهای الوان افقی و عمودی تزئین می‌کنند و از حدود کمر به پایین را اغلب در دو یا سه رج و گاه بیشتر به‌طور افقی نواردوزی می‌کنند و ریشه‌های الوان از پایین همین نوارها می‌آویزند. جلیقه، چادر، کلاه و کفش اقوام کرد دارای گل‌دوزی، نوار دوزی و ریشه‌دوزی فراوان است. برای تزئین بر روی پوستین و چاروق نیز به‌وسیله نخ‌های ابریشم و گلابتون گل‌دوزی‌های زیبایی انجام می‌شود.
منجوق دوزی:
منجوق‌دوزی دوخت نقش‌های زینتی با منجوق روی پارچه یا لباس بوده، منجوق دانه‌های ریز از جنس شیشه یا پلاستیک است.
ممقان دوزی:
در ممقان‌دوزی زمینه اصلی پارچه را به‌وسیله بخیه‌های ابریشمی رنگین با نقوش هندسی می‌پوشانند و نقش ستاره‌های هشت پر ایجاد می‌کنند.
قیطان دوزی:
قیطان‌دوزی، فیتیله دوزی، مغزی دوزی و یراق دوزی از دیگر رو دوزی‌های سنتی مردمان خراسان شمالی است، رشته‌های تابیده نازک از ابریشم یا الیاف مصنوعی که بر پارچه یا لباس می‌دوزند.
پولک‌دوزی:
نوعی دوختن پولک‌هایی از جنس پلاستیک رنگی یا فلزی، با نخ همرنگ یا شفاف بر روی پارچه، بر اساس طرحی که قبلا طراحی شده است.
سرمه‌دوزی:
سرمه‌دوزی رودوزی است که در آن با استفاده از نوعی مفتول فلزی تو خالی از جنس نقره و گاه با روکش طلا که البته امروزه با مواد دیگر تهیه می‌شود، طرح‌هایی را بر روی پارچه و یا لباس و روتختی و… رودوزی می‌کند.
چهل تکه دوزی
چهل تکه دوزی، تکه دوزی یا لندره دوزی، نوعی رودوزی است که با استفاده از قطعات ریز، درشت، رنگارنگ، تکه‌ها و اضافات پارچه‌های مختلف به یکدیگر، روتختی، کوسن، رویه لحاف و… تهیه می‌شود.
این قطعات پارچه گاهی مربع، مستطیل و یا مثلث و هم‌اندازه هستند و چون شبیه به خاتم است به آن خاتمی‌دوزی یا تکه‌دوزی نیز می‌گویند.
نوار دوزی:
نواردوزی نوعی رودوزی است که در آن از نوارهای سوزن‌دوزی شده آماده برای تزئین لباس به کار می‌رود.
گلابتون دوزی:
نوعی رودوزی است که با استفاده از نخ‌های گلابتون و طرح‌های سنتی، گلابتون نخی است ابریشمین که با طلا و نقره روکش شده است. این نخ در مرکز از ابریشم بوده که توسط یک نوار باریک به ضخامت ۵/۱ صدم میلیمتر از جنس طلا و نقره با روکش طلا به صورت مارپیچ وار و بسیار منظم است.
مروارید دوزی:
در مروارید دوزی از مرواریدهایی به شکل کروی، اشک و گندمی برای تزئین لباس و دیوارکوب استفاده می‌شود.
تعداد نظرات ٠